6769 sayılı SMK tarafından düzenlenen bir diğer marka suçu da marka koruması işaretinin kaldırılması suçudur. Bu suç SMK 30/2’ de düzenlenmiştir. Buna göre; “Marka koruması olduğunu belirten işareti mal veya ambalaj üzerinden yetkisi olmadan kaldıran kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.” Bu suçun oluşabilmesi için marka koruma işaretinin var olması gerekmektedir. Marka koruma işaretleri de ancak tescilli markalarda bulunabilir. Bu sebeple markanın tescilli olması da ayrıca bu suçun oluşması için gereklidir.
Marka Koruması İşaretini Kaldırma Suçu
Suçun oluşması içim mal veya ambalaj üzerinde yer alan işaretin kaldırılması yeterlidir. Ayrıca bir zarar meydana gelmesi aranmaz. Bu sebeple marka koruması işaretinin kaldırılması suçunun bir tehlike suçu olduğunu söylemek mümkündür.
Marka Koruması İşaretini Kaldırma Suçuyla Korunan Hukuki Değer
Marka koruma işaretinin marka üzerinde yer alması ile tüketicilerin ürün hakkında duydukları güven artmaktadır. Marka koruma işareti ürüne duyulan güveni arttırdığı gibi ürünün kalitesinin ve orijinalliğinin bir göstergesi olduğu tüketiciler nezdinde yer etmektedir. Bu nedenle marka koruması işaretinin kaldırılması suçu ile bu işaretin tüketici gözünde uyandırdığı kalite, güven ve ayırt edicilik unsuru da koruma altına alınmıştır. Bu suçun düzenlenmesi ile tüketicinin markalara duyduğu güvenin zedelenmesinin önüne geçilmeye çalışılmıştır. Marka hakkına tecavüz suçu ile korunan hukuki değerlerin bu suç açısından da korunduğunu ayrıca belirtmek gerekmektedir. Bu suç ile de marka hakkı sahibinin sahip olduğu ekonomik değer, markayı kullanan tüketici ve yanı sıra kamu sağlığı ve güvenliği ile ticari piyasanın da korunduğunu söylemek mümkündür.
Marka İşaretini Kaldırma Suçunun Maddi Unsurları
Marka İşaretini Kaldırma Suçunun Faili ve Mağduru
Marka koruması işaretinin kaldırılması suçunun düzenlenme biçimi incelendiğinde, suçun faili için ayrıca bir özellik aranmadığı görülecektir. Bu suçun marka üzerindeki işareti kaldırma yetkisi bulunmayan kişilerce işlemesi mümkündür. Bu açıdan herkes tarafından işlenebilen bir suç olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu suçun mağduru açısından da bir özellik bulunmamaktadır. Tescilli marka üzerinde hak sahibi olan kimseler diğer marka suçlarında olduğu gibi burada da mağdur sıfatını alabilirler. Marka hakkına tecavüz suçunda bahsedilen fail ve mağdura ilişkin açıklamalar bu suç tipi açısından da geçerlidir.
Marka İşaretini Kaldırma Suçunun Konusu
Marka koruması işaretini kaldırma suçunun konusu diğer marka suçlarında da olduğu gibi tescilli markadır. Bu açıdan tescilli markaya ilişkin daha önce yapılan açıklamaların tamamı bu suç açısından da geçerlidir. Suçun oluşması açısından tescilli markanın varlığının yanında ayrıca marka koruma işaretinin bulunması ve bu işaretin eşya veya ambalaj üzerinde yer alıyor olması gerekmektedir. Tescilli marka, marka koruma işareti ile birlikte düşünülmelidir. Marka tescilli bir marka olsa bile marka koruma işareti kullanılmıyor ise bu suçun oluşması mümkün değildir. Bu nedenle suçun oluşması için markanın tescilli olması yanında marka koruma işaretinin bulunması ve bu işaretin eşya veya ambalaj üzerinde yer alması gereklidir. Marka koruma işareti ise; Genellikle Amerika’da kullanılan TM ve SM ile bütün ülkelerde kullanılan ® işaretleridir. TM’ açılımı “Trade Mark” Ticari marka olarak kullanılmaktadır. Bu işaret tescil başvurusu yapılmış olmakla birlikte henüz tescil belgesi almamış markalar için kullanılır. SM ise Hizmet Markası (Service Mark)’ın kısaltmasıdır. Bir diğer işaret olan ® ise, İngilizcede “Registered” olarak yer almakta ve tescilli markalarda koruma işareti olarak bulunmaktadır. Bu işaret TM’ den farklı olarak markanın tescilinin yapılmasından sonra verilir.
Marka koruma işaretleri yalnızca yukarıda sayılan işaretlerle sınırlı değildir. Ulusal veya uluslararası kabul gören diğer işaretlerin kaldırılması da bu suç kapsamında değerlendirilmektedir. Marka hakkı sahipleri bu işaretleri kullanıp kullanmama hususunda serbesttirler. Ancak yasal düzenlemede yalnızca marka korumasını belirten “işaret” ten bahsedilmiştir. Bu anlamda işaret dışında kalan ve markanın korunduğunu gösteren ifadelerin kaldırılması bu suç kapsamında yer almaz. Örneğin maka üzerinde “Tescilli bir markadır.” İfadesinin yer alması ve bunun kaldırılması bu suçun oluşmasını sağlamaz. Aynı şekilde bizzat marka işaretinin kaldırılması da bu suçun oluşması için yeterli değildir. İşaretin eşya veya ambalaj üzerinde yer alması şartına göre ise; işaret ürün üzerinde kullanılarak görünür bir vaziyette yer almalıdır. Kanun yalnızca eşya veya ambalaj üzerinde yer alması durumunu ele almıştır. Bunun dışında fiyat kataloglarında, internet sitesinde yer alan işaretlerin kaldırılması bu suçun oluşmasını sağlamaz. Yine suçun oluşması için marka koruma işaretinin hukuka uygun olarak kullanılmış olması gerekmektedir.
Marka İşaretini Kaldırma Suçunda Fiil
Marka koruması işareti olarak markanın tescilli olduğunu gösteren işaretin, eşya veya ambalaj üzerinden “kaldırılması” ile bu suç gerçekleşmiş olur. Ayrıca bir de netice aranmadığından bu suçun sırf hareket suçu olduğunu söylemek mümkündür. Kanuni tanımda yer alan “kaldırmak” fiilinin çeşitli şekillerde düşünülmesi mümkündür. Bu anlamda işaretin kazınması, silinmesi, boyanması, işaretin olduğu kısmın kesilmesi, işaretin sökülmesi, yok edilmesi, çıkartılması gibi birçok farklı şekilde meydana gelebilmektedir. Bu açıdan marka işaretinin kaldırılması suçunun seçimlilik hareketli bir suç olduğunu söylemek mümkündür. Ancak bazı eylemlerin kaldırma fiili kapsamında kabul edilmesi mümkün değildir. Örneğin eşya veya ambalaj üretimin üstlenmiş olan kişinin marka hakkı sahibinin talebinin varlığına rağmen işareti basmaması, kaldırma kabul edilemez. Yukarıda da belirtmiş olduğumuz üze- re kaldırma fiilinin oluşabilmesi için öncelikli olarak marka koruma işaretinin bulunması zorunludur.
Marka İşaretini Kaldırma Suçunun Manevi Unsuru
Marka koruması işaretini kaldırma suçu da diğer marka suçları gibi kasten işlenebilen bir suçtur. Bu suçun taksirle işleniş şekli kanunda düzenlenmediğinden taksirle işlenmesi mümkün değildir. Ancak failin konu hakkındaki bilgisizliği kastı ortadan kaldırabilir. Fail yetkili olmadığını bilmeden işareti kaldırmış ise veya marka üzerinde yer alan işaretin marka koruma işareti olduğunu bilmeden hareket etmiş ise kastın varlığından bahsedilmez ve suç oluşmuş kabul edilemez (TCK. m.30/1). Ayrıca marka hakkına tecavüz suçunda manevi unsur ile ilgili yapılan diğer açıklamalar bu suç için de geçerli olduğundan tekrara düşmemek adına yeniden belirtilmemiştir.
Marka İşaretini Kaldırma Suçunda Hukuka Aykırılık Unsuru
Suçun oluşması için gerekli unsurlardan biri de hukuka aykırılık unsurudur. Ancak hukuka aykırı eylemler suç olarak kabul edilebilir. Bu kapsamda hukuk düzeninin tanıdığı haklar içerisinde yapılan eylemler hukuka aykırılık teşkil etmez. Bu hak kaynağını özel hukuktan, kamu hukukundan, idari işlemlerden veya örf ve adet hukukundan alabilir. Bu anlamda bir şeyin maliki olan kişiler mülkiyet hakkından kaynaklı olarak o şey üzerinde istedikleri gibi tasarrufta bulunabilirler.
Marka koruması işaretinin kaldırılması suçunda diğer hukuka uygunluk nedenleri yanında ayrıca özellik arz edecek olan “hakkın kullanılması” hukuka uygunluk nedeni olabilir. Bu kapsamda yu- karıda da belirttiğimiz üzere, malı alan tüketici mal üzerinde ki mülkiyet hakkından hareketle malı boyayarak mal üzerindeki marka işaretini kaldırırsa suç oluşmaz.