TBK m. 296/1’de öngörülen sebeplerden birisinin gerçekleşmesi üzerine, bağışlayan icra edilmemiş bir bağışlama sözü vermeyi geri alabilir ve bağışlama sözü vermenin ifasından kaçınabilir.
Hukuksal Nitelik
Burada bir bozucu yenilik doğuran bir hak olarak, bağışlama sözü vermeyi geçmişe etkili olarak ortadan kaldıran bir geri alma (dönme) hakkının kullanılması söz konusudur.
Geri Alma Sebepleri
TBK m. 296’nın öngördüğü geri alma sebepleri şunlardır:
- Bağışlananın bağışlayana veya yakınlarından birisine karşı ağır bir suç işlemesiTBK m. 295/1/b/1 uyarınca bağışlananın, bağışlamadan sonra bağışlayana veya bir yakınına karşı ceza hukuku anlamında ağır bir suç işlemesi halinde bağışlayan bağışlamayı geri alabilir. Örneğin bağışlananın bağışlayana hakaret etmesi, bağışlayanı gasp, tehdit etmesi ve dövmesi, öldürmeye teşebbüs etmesi vs.
- Bağışlananın bağışlayan veya aile üyelerine karşı kanundan doğan aile hukuku yükümlülüklerini ağır ihlali
TBK m. 295/1/b/2 uyarınca bağışlayanın geri alma hakkını kullanabilmesi için, bağışlananın bağışlayan veya onun ailesinden bir kimseye karşı kanunda öngörülen aile hukuku yükümlülüklerini hukuka aykırı ve kusurlu olarak ağır bir şekilde ihlal etmiş olması gerekir. Bağışlanan çocuğun bağışlayan babasına karşı sebepsiz yere kısıtlama davası açması bir geri alma sebebidir. - Bağışlamaya bağlı yüklemenin (mükellefiyetin) haklı bir sebep olmaksızın bağışlanan tarafından yerine getirilmemesiTBK m. 295/1/b/3’ün de açıkça belirttiği gibi, bağışlananın yüklemeyi (mükellefiyeti) yerine getirmemesi haklı bir sebebe dayanmamalıdır.
Bunlar dışında TBK m. 296/1/b/2 ve m. 296/1/b/3’te bulunan işlem temelinin çökmesi kuramının bir uygulaması olarak, iki halde daha bağışlayana bir geri alma hakkı tanır;
- Bağışlama sözü vermeden bu yana bağışlayanın mali durumunun bağışlama sözünü yerine getirmenin kendisi için olağanüstü bir yük oluşturacak şekilde değişmesi (TBK m. 296/1/b/2)
Buna göre öncelikle objektif olarak bağışlayanın malvarlığı (mali durumu) kötüleşmeli ve sonrasında sübjektif olarak bağışlama sözü vermenin ifası bağışlayan için olağanüstü yük oluşturmalıdır (örn. bağışlayanın olağan yaşamsal ihtiyaçlarını karşılamayacak duruma düşmesi). - Bağışlama sözü verdikten sonra bağışlayan için daha önceden olmayan, yeni aile hukuku yükümlülüklerinin doğması veya öncesindeki (oldukça dar kapsamlı olan) aile hukuku yükümlülüklerinin önemli ölçüde artması (TBK m. 296/1/b/3)
Bağışlayanın TBK m. 296/1/b/3 uyarınca bağışlama sözü vermeyi geri alabilmesi için söz konusu bağışlama sözü vermenin akdedilmesi sonrası doğan veya artan aile hukuku yükümlülüklerinin bağışlayanın mali durumu üzerinde ağır bir yük oluşturması şarttır.