Gece çalışması, faaliyetin 24 saat kesintisiz sürmesi gereken (zabıta, itfaiye, sağlık vb.); faaliyetin günün gündüz bölümünü aşıp gece bölümünde de devam ettiği ve günlük çalışmanın vardiya adı altında ayrı çalışan grupları oluşturulması ve 20.00-06.00 saatleri arasındaki gece bölümünde çalıştırılması suretiyle yapıldığı işyerlerinde söz konusudur. Vardiyalı sistemlerde çalışma süresinin çoğu hangi zaman dilimine denk geliyorsa o zaman dilimine ait çalışma hükümleri uygulanır. Gece ve gündüz zaman dilimine rastlayan çalışma sürelerinin eşit olması halinde, işçi yararına yorum ilkesi gereğince yapılan çalışma, gece çalışması sayılır. Gece çalışmasına ilişkin usul ve esasları şu şekilde sıralayabiliriz:
▪ 18 yaşını doldurmamış işçi gece çalıştırılamaz.
▪ Gece çalışması 7,5 saati aşamaz.
▪ Turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işler dışında gece çalışmalarında FÇ yapılamaz.
▪ İşçi kesintisiz en az 11 saat dinlendirilmeden diğer postada çalıştırılamaz,
▪ Bir hafta gece çalıştırılan işçi, ondan sonraki hafta gündüz çalıştırılmalıdır. İş sağlığı ve güvenliği göz önünde tutularak, gece ve gündüz postalarında iki haftalık nöbetleşme esası uygulanabilir.
▪ İşveren; postalar halinde çalıştıracakları çalışanlarına işin yerini, başlama ve bitirme saatleri ile diğer sosyal haklarını bildirmekle yükümlüdür.
▪ Gece çalıştırılacak işçi, sağlık durumunun gece çalışmasına uygun olduğunu işe başlamadan önce sağlık raporuyla belgelemelidir. Gece çalıştırılan işçi en geç 2 yılda bir defa olmak üzere masrafları işverence karşılanacak periyodik sağlık kontrolünden geçirilir.
▪ Gece çalışması nedeniyle sağlığının bozulduğunu raporla belgeleyen işçiye işveren, mümkünse gündüz postasında, durumuna uygun bir iş vermelidir.
▪ İşçilere, haftanın bir gününde kesintisiz 24 saatten az olmamak üzere ve nöbetleşme yoluyla hafta tatili verilmesi zorunludur. Mevzuatta gece çalışmasına ücret ödeneceğine dair bir hüküm bulunmamaktadır. Turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde (yasal olmadığı halde belirtilen sektörler dışında da), işçinin yazılı onayının alınması şartıyla 7,5 saatin üzerinde yaptıkları gece çalışmaları için FÇ ücreti ödenir.47 Günlük 7,5 saat üzerinde gece çalışması yapanlara denkleştirme esası uygulanamaz. Aşan süreler için haftalık yasal çalışma süre sınırının aşılıp aşılmadığına bakılmaksızın ya FÇ ücreti ödenmeli ya da serbest zaman kullandırılmalıdır.
Soru: 1 Şubat 2021 Pazartesi günü 16:00-23:59 arası mesai yapan bir güvenlik görevlisinin 2 Şubat 2021 Salı 00:00-08:00 arası mesaisine devam etmesi kanunen mümkün müdür? Çalışma süresi günde 11 saati geçemez kuralına riayet edilmektedir. Çalışanın da onayı olması koşulu ve çalışana en az 24 saat dinlenme süresi verilmek şartıyla mümkündür. Çalışan, 24 saat sürenin sonundaki müteakip vardiyasında yani 3 Şubat 2021 Çarşamba günü saat 16:00’da işbaşı yapabilir.