Fikri mülkiyet hakları, telif hakları ve sınai haklar olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır.
Telif Hakları kendi içerisinde dört kategoriden oluşmakta olup bunlar; ilim-edebiyat eserleri, musiki eserleri, güzel sanat eserleri, sinema eserleri. Bu çalışmalardan doğan haklar münhasıran sahiplerine ait olup üçüncü kişiler tarafından bu haklar izinsiz olarak kullanılamaz.
Sınai Mülkiyet Hakları patent, marka ve tasarım gibi hakları kapsamaktadır. Bu haklar sanayi ve tarımdaki buluş, yenilik, tasarım ve özgün fikri çalışmaların ilk uygulayıcıları ile marka ve ticaret unvanı gibi ayırt edici ve ad ve işaretleri taşıyan ürünleri üretmek, satmak ve hizmetleri sunmak gibi yetkileri belirli sürelerle sahiplerine bırakan ve maddi olmayan haklardır. Fikri mülkiyet hakları maddi varlığa sahip olmama, somutlaştığı eşyadan farklı ve belirli süre ile sınırlı olma gibi özellikleriyle eşya mülkiyetinden ayrılmaktadır.Zira fikri mülkiyet hakları hukukun diğer alanlarından farklı ve sui generis niteliklere sahiptir. Kısaca;
- Eşyadan farklı olarak fikri ürünlerin maddi bir varlığı yoktur. Soyuttur. Fikri ürünler dış aleme özgün bir ürün, çizgi, şekil, desen, renk vb. şekillerde yansır.
- Fikri mülkiyet hakları ülkesel olarak korunur, ülkesellik kuralı geçerlidir. Fikri ürün, bir ülkede korunurken diğer bir ülkede farklı gerekçelerle korunmayabilir, farklı koruma şartlarına ve sürelerine tabii olabilir. Patent, marka ve tasarım gibi tescile bağlı sınai haklar hangi ülkede koruma isteniyorsa o ülkede tescil edilmeleri kural olarak zorunludur. Ancak telif haklarının korunması bakımından kural olarak tescil gerekli değildir, doğal koruma esastır ve eser meydana geldiği anda kendiliğinden başlar.
- Maddi mülkiyetten farklı olarak fikri mülkiyet hakları süreye tabidir. Ülkemizde telif hakları, eser sahibinin yaşamı boyunca ve ölümünden itibaren 70 yıl süreyle korunur. Tescile tabi haklardan patentler yirmi yıl, faydalı modeller on yıl, markalar on yılda bir yenilenmek kaydı ile süresiz, tescilsiz tasarımlar kamuya ilk sunulmalarından itibaren üç yıl, tescilli tasarımlar beşer yıllık dönemler halinde yenilenmek suretiyle en fazla yirmi beş yıl süreyle korunur. Sürelerin dolmasıyla bu haklar kural olarak kamuya mal olur ve üçüncü kişilerin yararlanması serbest hale gelir. İltibas tehlikesinin varlığı halinde ise haksız rekabet kuralları devreye girer.
- Fikri ürün, somutlaştığı eşyadan farklı bir varlığı ve farklı bir hukuki rejime sahiptir.
- Fikri ürün, kullanılmakla tükenmez. Fikri ürünün somutlaştığı mal ya da nüsha üzerindeki hak tükense dahi fikri ürün tükenmez. (Tükenme ilkesi)
- Fikri mülkiyet hakları devir, lisans, rehin ve haciz gibi hukuki işlemlere konu olabileceği gibi mirasla intikal eder. Ticari değeri olan bu haklar alınıp satılabilir.
- Fikri mülkiyet hakları, sahibine tekel niteliğinde mutlak yetkiler verir. Hak herkese karşı ileri sürülebilir. İlgili hak, ticari amaçla yalnızca hak sahibi ve onun izin verdiği kişiler tarafından kullanılabilir.