TTK’nın 339/2 maddesinde, esas sözleşmede hangi hususların yer alması gerektiği on iki maddede açıkça belirtilmektedir. Bunun bir sonucu olarak, esas sözleşmede aşağıdaki hususların yer alması gerekir:
1) Ticaret Merkezinin Adresi
Anonim şirketler, TTK m. 16/1 hükmü uyarınca tacir olduğundan, TTK m. 18/1 uyarınca bir ticaret unvanı seçmek ve kullanmak zorundadır. Unvan, anonim şirketin ticari hayatını özelleştirir.
İşletmenin merkezi ve ilçeleri esas sözleşmede belirtilmelidir. Örneğin, “Ankara şirketin merkezi”dir. Adresi, “Atatürk Bulvarı No: 107 Ankara” olarak işaretlenmiş. İlk olarak, merkezin değiştirilmesi esas sözleşme değişikliğini gerektirirken, adresin değiştirilmesi yönetim kurulu kararı ve sicile tescili ile yeterli olacaktır. Bu, iki kavramı ayıran bir farktır.
2) Şirketin Faaliyet Konusu
TTK, “anonim şirketlerin, kanunen yasaklanmamış her türlü ekonomik amaç ve konular için kurulabileceği” (m. 331). Bu maddede yazılı olan “amaç”, anonim şirketin iktisadi olarak ulaşmak istediği nihai hedefi veya gayesini ifade ederken, “konu”, bu gayeye ulaşmak için seçilmiş faaliyet veya iş alanını ifade eder. Örneğin, işletmenin amacı, mevduat toplama, ipotek karşılığı kredi verilmesi, kambiyo işlemleri, havale, kiralık kasalar, diğer senet ve belgelerin tahsili, repo ve menkul değerlere ilişkin işlemler konularıdır.
Yeni TTK’da ultra vires kuralı yoktur.
3) Şirketin sermayesi, ödeme yöntemleri ve koşulları
Anonim ortaklığın esas sermayesi 50.000 TL’den az olamaz (TTK m. 332/1). Kayıtlı sermaye sistemini kullanan halka açık veya halka açık olmayan anonim şirketler için başlangıç sermayesi 100.000 TL’den az olamaz. Bakanlar Kurulu, TTK m. 332/1/son cümlesi uyarınca bu minimum tutarları yükseltebilir.
Her payın itibari değeri, ödeme yöntemi ve koşulları, şirket sermayesinin en az 50.000 TL olmak üzere şirketin amacına ve konusuna uygun olmalıdır. Ana sözleşmenin esas sermayeye ilişkin maddesinde, özel kanunlardaki hükümler saklı kalmak üzere, nakden taahhüt edilmiş payların itibari değerinin en az 1/4’ünün ödenmesi gerektiği (TTK m. 344/1) ve bakiyenin şirketin kuruluşunun tescilini takip eden en geç 24 ay içinde ödenmesi gerektiği belirtilir. Tescilden önce tüm ihraç primleri ödenir (TTK m. 344/1/son cümle).
Payların itibari veya nominal değeri bir kuruştan az olmalıdır (TTK m. 476/1). TTK m. 476/1’e göre, bu miktarların birer kuruş veya katları olarak yükseltilmesi mümkündür.
4) Pay Senetlerinin Hamiline veya Nama Yazılı Olması, Paylara Tanınan İmtiyazlar ve Devir Sınırlamaları
Esas sözleşmede pay senetlerinin hamiline veya nama ait olduğu belirtilmeli ve TTK m. 478 hükmü uyarınca imtiyaz tanınmış paylara ilişkin ayrıntılar da yazılmalıdır. İmtiyazlı paylar, diğer paylardan farklı ve ek hakları içeren paylardır. Kar payı veya tasfiye payı, rüçhan ve oy hakkında paya verilen üstün bir hak veya kanunda öngörülmemiş yeni bir pay sahipliği hakkıdır. Ayrıca, TTK m. 493 vd. hükümleri uyarınca nama yazılı pay veya pay senetlerinin devirleri sınırlandırılmışsa, bunların esas sözleşmede açıkça belirtilmesi gerekir.
5) Kaliteli Bir Kurumda
Sermaye olarak kabul edilen mallar ve haklar; değerleri; karşılık verilecek paylar, işletme ve ayın devralınması söz konusu olduğunda, esas sözleşmede ücret, tahsisat veya mükafat tutarı yer almalıdır. Bir sonraki yayınımızda, bu konuda uyulması gereken kurallar hakkında ayrıntılı bilgi vereceğiz.
6) Kurucular, Yönetim Kurulu Üyeleri ve Diğer Kişilere Özel Faydalar Sağlanması
Kuruculara, yönetim kurulu üyelerine veya diğer kişilere şirket gelirinden ödenecek ücretler, tahsisatlar ve özel menfaatler hakkında daha fazla bilgi verilmeli.”Ücret, tahsisat veya mükafat” veya “sağlanacak özel menfaatler” olarak para veya hisse senedi vermek gibi bir suretle şirket sermayesinin azalması sonucunu doğuracak bir menfaatin tahsisine ilişkin esas sözleşmeye hüküm konulamaz, konulursa geçersizdir (TTK m. 348/1).
Ancak, intifa senetleri bağlamında, 519. maddenin birinci fıkrasında yazılı yedek akçe ile pay sahipleri için yüzde beş kar payı ayrıldıktan sonra kalan karın en çok onda biri kuruculara ödenebilir (TTK m. 348/1/2. cümle). Bu son durumda özel fayda sağlayacak kişiler üç kategoriye ayrılabilir. Bunların arasında yönetim kurulu üyeleri, kurucular ve diğerleri yer alır. Anılan fayda için kurucu intifa senedi, emre veya hamiline düzenlenebilir (TTK m. 502/2). Kurucu intifa senetleri, payı temsil etmedikleri için pay sahipliği hakkına sahip değildir (TTK m. 503).
Bununla birlikte, TTK’nın 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe girmesinden sonra kurulan anonim şirketlerin, pay senetlerini halka arz etmeden önce kurucu intifa senetlerini iptal etmeleri gerekmektedir. Aksi takdirde intifa senetleri kendiliğinden geçersiz sayılacaktır (m. 348/2). Kurucu intifa senedi sahipleri esas sözleşmede öngörülen kar paylarını alırlar (m. 348/3), dağıtılabilecek kar mevcut ise şirket karın dağıtılmamasını kararlaştırmış olsa bile.
7) Yönetim Kurulu Üyelerinin ve İmza Koymaya Yetkili Olan Üyelerin Sayıları
İlk yönetim kurulu (YK), ortaklık sözleşmesinde üye ya üyelerinin listelenmesi gerekir (TTK m. 339/2/g). Yeni Kanunda YK üyelerinin bir veya daha fazla olabileceği öngörülmüştür (TTK m. 359/1), ancak 6762 sayılı TTK’da YK üyelerinin en az üç olması gerekiyordu. Buna göre, bir YK üyesi imza koyma yetkisine sahiptir. Bununla birlikte, birden fazla üyenin şirketi temsil etmesi durumunda, esas sözleşmede bu üyelerden kimlerin şirketi temsil etmeye yetkili olduğu belirtilmelidir. Kuruluştan sonra ise bir yönetim kurulu kararı, imzaya yetkili olan YK üyelerini belirler ve ticaret siciline tescil ve ilan eder (TTK m. 370/2).
8) Genel Kurulların Ne Suretle Davet Edileceği; Oy Verme Hakkı; Toplantı ve Karar Nisapları
Genel kurulun (GK) toplantıya çağırılmaması durumunda, TTK m. 410 vd. emredici düzenlemelere (m. 414) aykırı olmamak üzere şirket sözleşmesine bazı şartlar konulabilir. Ayrıca, esas sözleşmede toplantı ve karar yeter sayıları, Kanunda yer alan emredici hükümlere uygun olarak düzenlenir. Ayrıca, pay sahipleri halka açık işletmelerde oy haklarını hem genel kurullarda hem de elektronik ortamda kullanabilirler (m. 407/1) (m. 1527/5).
(9) Şirket bir süre ile sınırlandırılmışsa (madde 339/2/ı) bu süre
Süre bilinmiyorsa, süresiz olarak yazılır. Bununla birlikte, belirli bir süre, örneğin on veya on iki yıl gibi, esas sözleşmeye yazılması gerekir.
10) Ortaklığa Ait İlanlar Nasıl Yapılmalıdır?
TTK m. 35/4 uyarınca, ortaklığa ilişkin ilanların Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde yayınlanması yasal olarak gereklidir. İlanların ortaklık merkezinin bulunduğu yerdeki bir mahalli gazetede yayınlanması da esas sözleşmede belirtilebilir.
Pay Sahiplerinin Taahhüt Ettiği Sermaye Payının Adı ve Miktarı
Her ortağın katılma payının türü ve miktarı esas sözleşmede belirtilmesi zorunludur (m. 339/2/j).
(12) İşletmenin Hesap Dönemi
(13) Yönetim Kurulu’nun ilk üyeleri
İlk yönetim kurulu üyelerinin esas sözleşme ile atanmaları, organsız bir kuruluşun tüzel kişilik kazanması için gereklidir.
Her ne kadar kanunda belirtilmemişse de, denetime tabi anonim işletmelerin yıl sonu hesaplarını denetleyecek denetçinin veya denetim kuruluşunun adı:14)