TTK m. 339/2 hükmünde, esas sözleşmede hangi hususların yer alması gerektiği ayrıntılı olarak 12 bent halinde sayılmıştır. Buna göre, esas sözleşmede aşağıdaki hususların yer alması zorunludur;
1) Ticaret Unvanıyla Merkezin Bulunacağı Yer
Bir ticaret şirketi olan anonim şirket TTK m. 16/1 hükmü uyarınca tacir olduğundan, bir ticaret unvanı seçmek ve kullanmak zorundadır (TTK m. 18/1). Unvan, anonim şirketin ticari hayatta kişiselleştirilmesine yardımcı olur.
Şirketin merkezi il ve ilçe olarak esas sözleşmede yer almalıdır. Örneğin, “şirketin merkezi Ankara’dır. Adresi, Atatürk Bulvarı No: 107 Ankara” gibi. Belirtmek gerekir ki, merkez ile adres farklı şeylerdir, şöyle ki, merkezin değiştirilmesi, esas sözleşme değişikliğini gerektirmesine rağmen, adres değişikliği, esas sözleşme değişikliğini gerektirmeyip, sadece yönetim kurulu kararı ve bunun sicile tescili yeterli olmaktadır.
2) Şirketin İşletme Konusu
TTK’nın yeni düzenlemesinde, “anonim şirketlerin, kanunen yasaklanmamış her türlü ekonomik amaç ve konular için kurulabileceği” öngörülmektedir (m. 331). Bu maddede yazılı “amaç” sözcüğü, doğrudan doğruya anonim şirketin iktisadi olarak ulaşmak istediği nihai hedefi, yani gayesini, “konu” ise, bu gayeye ulaşmak için seçilmiş faaliyet, iş alanını ifade eder. Örneğin, bankacılık işlemlerinin yapılması, şirketin amacını, mevduat toplama, ipotek karşılığı kredi verilmesi, kambiyo işlemleri, havale, kiralık kasalar, diğer senet ve belgelerin tahsili, repo ve menkul değerlere ilişkin işlemeler konuyu oluşturur.
Belirtmek gerekir ki, ultra vires kuralı, yeni TTK’da yer almamaktadır.
3) Şirketin Sermayesi ile Her Payın İtibari Değeri, Bunları Ödeme Suret ve Şartları
Özel kanunlarda aksine hüküm olmadıkça, anonim ortaklığın esas sermayesi 50.000 TL’den az olamaz (TTK m. 332/1). Kayıtlı sermaye sistemini benimsemiş halka açık olan veya olmayan anonim şirketlerde ise başlangıç sermayesi 100.000 TL’den aşağı olamaz. Bu asgari tutarlar Bakanlar Kurulunca artırılabilir (TTK m. 332/1/son cümlesi).
Her payın itibari değeri, ödeme şekil ve şartları, şirket sermayesinin en az 50.000 TL olmak üzere şirketin amaç ve konusuyla mütenasip olarak tespit edilmelidir. Özel kanunlardaki hükümler saklı kalmak üzere ana sözleşmenin esas sermayeye ilişkin maddesinde, nakden taahhüt edilmiş payların itibari değerinin en az 1/4’ünün ödendiği (TTK m. 344/1) ve bakiyenin de şirketin kuruluşunun tescilini takip eden en geç 24 ay içerisinde ödeneceğinin belirtilmesi gerekir. İhraç primlerinin tamamı tescilden önce ödenir (TTK m. 344/1/son cümle).
Payların itibari veya nominal değeri en az bir kuruştur (TTK m. 476/1). Bu değerler birer kuruş ve katları olarak yükseltilebilir (TTK m. 476/1).
4) Pay Senetlerinin Nama veya Hamiline Yazılı Olacakları, Belirli Paylara Tanınan İmtiyazlar, Devir Sınırlamaları
Pay senetlerinin nama veya hamiline olup olmadığı esas sözleşmede belirtilmeli ve bazı paylara TTK m. 478 hükmü uyarınca, imtiyaz tanınmışsa, bunlar da yazılmalıdır. İmtiyazlı pay, diğer paylardan farklı ve ek hakları içeren paylardır ve daha çok kar payı veya tasfiye payı, rüçhan ve oy haklarında paya tanınan üstün bir hak veya kanunda öngörülmemiş yeni bir pay sahipliği hakkıdır. Ayrıca nama yazılı pay veya pay senetlerinin devirleri TTK m. 493 vd. hükümleri uyarınca sınırlandırılmışsa, bunların da açıkça esas sözleşmede yer alması gerekir.
5) Nitelikli Kuruluşta
Paradan başka sermaye olarak konan haklar ve mallar; değerleri; bunlara karşılık verilecek payların miktarı, işletme ve ayın devralınması söz konusu olduğu takdirde, bunların bedeli ve satın alınan malların bedelleriyle şirketin vermesi gereken ücret, tahsisat veya mükafat tutarı esas sözleşmede yer almalıdır. Bu konuda uyulması gereken hususlara bir başka yayınımızda detaylıca yer vereceğiz.
6) Kurucularla Yönetim Kurulu Üyelerine ve Diğer Kimselere Sağlanacak Özel Menfaatler
Kuruculara, yönetim kurulu üyelerine veya diğer kimselere şirketin kazancından sağlanacak ücret, tahsisat ve özel menfaatlerin neler olduğu hususunun açıklanmasında yarar vardır. “Ücret, tahsisat veya mükafat” ya da “sağlanacak özel menfaatler” olarak para veya bedelsiz hisse senedi vermek gibi bir suretle şirket sermayesinin azalması sonucunu doğuracak bir menfaatin tahsisine ilişkin esas sözleşmeye hüküm konulamaz, konulursa geçersizdir (TTK m. 348/1).
Ancak, dağıtılabilir kardan 519. maddenin birinci fıkrasında yazılı yedek akçe ile pay sahipleri için yüzde beş kar payı ayrıldıktan sonra kalanın en çok onda biri intifa senetleri bağlamında kuruculara ödenebilir (TTK m. 348/1/2. cümle). Bu son durumda özel menfaat sağlanacak kişiler üç grupta toplanabilir. Bunlar, kurucular, yönetim kurulu üyeleri ve diğer kimselerdir. Kuruculara anılan menfaat için kurucu intifa senedi verilir ve bunlar emre veya hamiline düzenlenebilir (TTK m. 502/2). Kurucu intifa senetlerinin, payı temsil etmedikleri için, pay sahipliği hakları yoktur (TTK m. 503).
Öte yandan, TTK’nın 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe girmesinden sonra kurulan anonim şirketlerin, pay senetlerini halka arz etmeden önce kurucu intifa senetlerini, herhangi bir bedel ödemeden iptal etmeleri; aksi halde intifa senetleri kendiliğinden geçersiz sayılacağı öngörülmektedir (m. 348/2). Dağıtılabilecek kar mevcut ise şirket karın dağıtılmamasını kararlaştırmış olsa bile kurucu intifa senedi sahipleri esas sözleşmede öngörülen kar paylarını alırlar (m. 348/3).
7) Yönetim Kurulu Üyelerinin Sayıları, Bunlardan İmza Koymaya Yetkili Olanlar
Kuruluşta, ilk yönetim kurulu (YK) üye vya üyelerinin ortaklık sözleşmesinde gösterilmesi şarttır (TTK m. 339/2/g). 6762 sayılı TTK’da YK üye sayısının en az üç olması gerekirken, yeni Kanunda bir veya daha fazla olabileceği öngörülmüştür (TTK m. 359/1). Buna göre, YK üye sayısı bir ise, aynı zamanda bu kişi imza koymaya yetkili olan üye olur. Ancak birden fazla üyenin bulunması halinde, bunlar arasından kim veya kimlerin şirketi temsile yetkili olduğunun esas sözleşmede gösterilmiş olması gerekir. Kuruluştan sonra ise, imzaya yetkili olan YK üyelerinin kimler olduğu, bir yönetim kurulu kararıyla belirlenir ve ticaret siciline tescil ve ilan edilir (TTK m. 370/2).
8) Genel Kurulların Ne Suretle Davet Edileceği; Oy Haklarıyla Oy Verme Yöntemi, Toplantı ve Karar Nisapları
Genel kurulun (GK) toplantıya çağrılmaması hususunda, TTK m. 410 vd. emredici düzenlemelere (m. 414) aykırı olmamak üzere, şirket sözleşmesine bazı şartlar konulabilir. Esas sözleşmede toplantı ve karar yeter sayıları da, Kanunda öngörülen emredici hükümlere uygun olarak yer alır. Ayrıca, halka açık A.Ş’lerde pay sahipleri oy haklarını genel kurullarda (m. 407/1) ve elektronik ortamda kullanırlar (m. 1527/5).
9) Şirket Bir Süre ile Sınırlandırılmışsa Bu Süre (m. 339/2/ı)
Süre öngörülmemişse, süresiz olarak yazılır. Ancak belirli bir süre, örneğin 10 yıl veya 20 yıl gibi, bunun esas sözleşmeye yazılması gerekir.
10) Ortaklığa Ait İlanların Ne Suretle Yapılacağı
Ortaklığa ait ilanların TTK m. 35/4 uyarınca Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde yapılacağı yasal olarak öngörülmektedir. Ayrıca ortaklık merkezinin bulunduğu yerde yayınlanan bir mahalli gazetede de ilanların yapılacağı esas sözleşmede öngörülebilir.
11) Pay Sahiplerinin Taahhüt Ettiği Sermaye Payının Nev’i ve Pay Miktarı
Her ortağın taahhüt ettiği katılma payı ve bunun türü ve miktarının esas sözleşmede gösterilmesi gerekir (m. 339/2/j).
12) Şirketin Hesap Dönemi
13) İlk Yönetim Kurulu Üyeleri
Ani kuruluşta ilk yönetim kurulu üyelerinin esas sözleşme ile atanmaları, şirketin tüzel kişilik kazanması için şarttır, çünkü organsız tüzel kişilik kazanılması mümkün değildir.
14) Her ne kadar kanunda gösterilmemişse de, denetime tabi anonim şirketlerde, şirketin yıl sonu hesaplarını denetleyecek denetçinin veya denetim kuruluşunun adı