TBK m. 295’te -ilk ikisi mirasçılıktan çıkarılma (ıskat) sebepleri ile paralel olarak- düzenlenen üç sebepten birisinin gerçekleşmesi üzerine, bağışlayan bir elden bağışlamayı veya icra edilmiş (yerine getirilmiş, gerçekleşmiş) bağışlama sözü vermeyi geri alabilir ve bağışlama konusunun iadesini sebepsiz zenginleşme hükümlerinin uygulama bulacağı bir iade talebi ile isteyebilir.
Hukuksal nitelik
Öğretideki hakim görüşe göre burada bir bozucu yenilik doğuran hak olarak, bağışlamayı geçmişe etkili olarak ortadan kaldıran bir geri alma (dönme) hakkının kullanılması söz konusudur. Ancak bu görüş içerisinde bir görüş iadeyi istihkak talebine dayandırtırken, diğer görüş iadenin sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre yapılacağını kabul eder.
Geri Alma Sebepleri
TBK m. 295’in öngördüğü geri alma sebepleri şunlardır;
- Bağışlananın bağışlayana veya yakınlarından birisine karşı ağır bir suç işlemesi
TBK m. 295/1/b/1 uyarınca bağışlananın, bağışlamadan sonra bağışlayana veya bir yakınına karşı ceza hukuku anlamında ağır bir suç işlemesi halinde bağışlayan bağışlamayı geri alabilir. Örneğin bağışlananın bağışlayana hakaret etmesi, bağışlayanı gasp, tehdit etmesi ve dövmesi, öldürmeye teşebbüs etmesi vs.
- Bağışlananın bağışlayan veya aile üyelerine karşı kanundan doğan aile hukuku yükümlülüklerini ağır ihlali
TBK m. 295/1/b/2 uyarınca bağışlayanın geri alma hakkını kullanabilmesi için, bağışlananın bağışlayan veya onun ailesinden bir kimseye karşı kanunda öngörülen aile hukuku yükümlülüklerini hukuka aykırı ve kusurlu olarak ağır bir şekilde ihlal etmiş olması gerekir. Bağışlanan çocuğun bağışlayan babasına karşı sebepsiz yere kısıtlama davası açması bir geri alma sebebidir. - Bağışlamaya bağlı yüklemenin (mükellefiyetin) haklı bir sebep olmaksızın bağışlanan tarafından yerine getirilmemesi
TBK m. 295/1/b/3’ün de açıkça belirttiği gibi, bağışlananın yüklemeyi (mükellefiyeti) yerine getirmemesi haklı bir sebebe dayanmamalıdır.
İade Kapsamı
Bağışlananın mirasçılarının iade borcu, bağışlayanın geri alma hakkını kullanılmasına yol açan kusurlu davranış anındaki zenginleşme ile sınırlıdır.