İstinaf olağan ve ikinci derece bir kanun yoludur. Olağandır, çünkü kesin hükümden önce başvurulan bir yoludur. İstinaf ikinci derecedir, çünkü karar hem maddi(deliller) hem de hukuki bakımdan incelenir. İstinafla itiraz arasında bu bakımlardan bir yakınlık vardır. Fakat bölge adliye mahkemelerinin son kararlarına karşı bir yoldur. Yargılamanın birinci derecesi, mahkemelerin son kararıyla tamamlandıktan sonra, istinaf yolu açılabilir. Bu son kararlar gerek deliller ve gerek yasal kurallar bakımından denetlenir. Son kararlara karşı başvurulan bir yol oluşu bakımından istinafın temyiz yoluyla da bir yakınlığı vardır. Fakat temyizde yalnız hukuki inceleme yapılırken, istinafta hem maddi hem hukuki inceleme yapılması nedeniyle, daha geniş bir denetim söz konusudur.
İstinaf yargılaması hangi mahkemede yapılır?
Bu mahkemeler bölge adliye mahkemeleridir (BAM). İstinaf yargılaması bu mahkemeler tarafından yapılır. BAM’lar daireler olarak çalışırlar. Her daire, bir başkan ve iki üyenin katılmasıyla toplanır. Görüşmeler gizli yapılır, kararlar çoğunlukla verilebilir. BAM’larda ülke genelinde yığılmaların olduğu bir gerçektir. Bu yığılmaları önlemek için sistemin iyi kurulması şarttır. Bunun için de BAM gibi yüksek mahkemelerde görev yapacak kıdem ve tecrübede savcıların ve yargıçların görev yapmaları işin çekirdek noktasıdır. Bu kadrolar sağlanmadan istinaf kanun yolundan ceza adaletine olumlu hizmet beklemek yersiz olur.
İstinaf yargılamasının ilkeleri nelerdir?
İstinaf yargılaması, birinci derece mahkemelerin (bir olayı ilk kez yargılayan mahkemeler) verdiği hükümleri (son karar) iki yönlü inceler. Birincisi deliller yönünden, ikincisi hukuki yönden. Deliller yönünden yapılacak olan incelemede, mahkemenin verdiği hükümde yer alan delillerin hukuka uygun yollarla elde edilip edilmediği, yeterli olup olmadığı araştırılır. Bu konuda özellikle dinlenen tanıkların beyanları ile şayet söz konusu ise, bilirkişi raporu/raporları irdelenir. Hukuki yönden yapılacak olan incelemede, mahkemenin olaya uyguladığı suç modelinin hukuka uygun olup olmadığı araştırılır. Örnek: hırsızlık ya da yağma; zimmet ya da güveni kötüye kullanma. İstinaf incelemesi iki yöntemle yapılabilir. Dosya üzerinden inceleme ya da duruşmalı inceleme. Bu yöntemlerden hangisinin bir olayda uygulanacağı BAM’ın yetkisindedir.