Kanunlarımızda her ne kadar ‘değer kaybı’ başlıklı bir madde bulunmasa da bu zarar kaleminin bizce hukuki mahiyeti, Türk Borçlar Kanunu’nun 49. maddesinde karşılık bulan ‘haksız fiil’ kavramıdır. Söz konusu madde, ‘Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür’ emrini içermektedir. Buna göre, kusuru ile başka bir araca çarpan kişinin bu araçta meydana gelen değer kaybını ödemesi gerekmektedir.
Yargıtay 17. Hukuk Dairesi, araç değer kaybına ilişkin 2016/16321 Esas ve 2016/12151 Karar sayılı ilamında; “uyuşmazlık haksız fiilden kaynaklanmakta” diyerek görev, zamanaşımı ve sorumluluk hususunda hangi hukuki müessesenin uygulanacağını ortaya koymaktadır.
Kısaca bahsetmek gerekirse; haksız fiile ilişkin bir sorumluluktan bahsedilebilmesi için, fiil ile meydana gelen zarar arasında illiyet bağının bulunması gerektiği vurgulanabilir.
Buna göre; haksız fiil sorumluluğunda aranan illiyet bağı şartı araç değer kaybı hususunda şu şekilde tezahür edecektir: Öncelikle bir kaza meydana gelmeli, bu kaza sonucunda araçta bir değer kaybı oluşmalı ve araçta oluşan değer kaybı ile meydana gelen kaza arasında ilişki bulunmalıdır. Araç değer kaybı konusunu ilgilendiren bir diğer yasal düzenleme, işletenin sorumluluklarını karşılamak üzere mali sorumluluk sigortası yapılması zorunluluğunu yükleyen 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 91. maddesi ile yapılmıştır. Aynı kanunun 90. maddesinde ise; “Zorunlu mali sorumluluk sigortası kapsamındaki tazminatlar bu Kanun ve bu Kanun çerçevesinde hazırlanan genel şartlarda öngörülen usul ve esaslara tabidir. Söz konusu tazminatlar ve manevi tazminata ilişkin olarak bu Kanun ve genel şartlarda düzenlenmeyen hususlar hakkında 11/1/2011 tarihli ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun haksız fiillere ilişkin hükümleri uygulanır” düzenlemesi bulunmaktadır.
Zarar görenin durumunun haksız fiilden önceki duruma getirilmesi ve maddi kaybının tam olarak giderilmesi esastır. Yapmış olduğu haksız fiille zarar veren işletenin, verdiği zararı eksiksiz olarak gidermesi gerektiğine göre; yasa gereği yapılması zorunlu olan sigorta poliçesi ile işletenin sorumluluğunu üstlenen sigortacının da meydana gelen zararı TBK’nun 49 ve TTK’nın 1459. maddeleri gereği tam olarak gidermesi esastır.
Türk Ticaret Kanunu’nun 1459. Maddesi, tazminat ilkesi başlığı altında, “Sigortacı, sigortalının uğradığı zararı tazmin eder” hükmünü öngörmüştür. Sigortacının sorumlu olduğu gerçek zarar kalemleri arasında değer kaybı da bulunmaktadır. Araç değer kaybı aynı zamanda Trafik Sigortası Genel Şartları’nın Maddi Zararlar Teminatı başlıklı A.5/a maddesinde “Hak sahibinin kaza tarihi itibariyle bu genel şartta tanımlanan ve zarar gören araçta meydana gelen değer kaybı dahil doğrudan malları üzerindeki azalmadır” şeklinde tanımlanarak, hem değer kaybı taleplerinin maddi zarar kalemlerinden biri olduğunu hem de bu tazminat kaleminin Karayolları Mali Sorumluluk Sigortası kapsamı dahilinde talep edilebileceğini belirtmiştir. Aynı maddenin devamında ise “Sigortalının sorumlu olduğu araç kazalarında değer kaybı, talep edilmesi halinde ilgili branşta ruhsat sahibi sigorta eksperleri tarafından tespit edilir. Değer kaybının tespiti bu Genel Şart ekinde yer alan esaslara göre yapılır” hükmüne yer verilmiştir.