Anonim Şirketin Kanuna Aykırı Kuruluşu Nedeniyle Feshinin Dava Edilmesi
Posted on
Dava Şartları TTK m. 353/1’in ikinci cümlesinde; “..şirketin kurulmasında kanun hükümlerine aykırı hareket edilmek suretiyle, alacaklıların, pay sahiplerinin veya kamunun menfaatleri önemli bir şekilde tehlikeye düşürülmüş veya ihlal edilmiş olursa.. mahkemece şirketin feshine karar verilebileceği” belirtilmektedir. Bununla yasa, tescilin kurucu etkisinin “düzeltici” niteliğini ortaya koymaktadır. Kuruluştaki bu eksikliklerin, “nitelikli ve önemli” olması, anonim şirketin feshedilmesinin bir şartıdır. Bu nedenle mahkemenin, şirketin feshedilmesindeki menfaati ile şirketin faaliyetine devam etmesindeki menfaati sıkı bir değerlendirmeye tabi tutarak fesih talebini incelemesi gerekecektir. Ancak mahkeme, alacaklıların, pay sahiplerinin veya kamunun menfaatlerinin “önemli ölçüde” tehlikeye düşürülmüş veya ihlal edilmiş olması durumunda, şirketin feshine karar verebilecektir. Ayrıca, buna ek olarak kanuna aykırılığın da önemli ölçüde olması gerekir, kanuna aykırılık önemli ölçüde veya nitelikte değilse, mahkemenin bunun kaldırılmasına ve şirketin devamına, dolayısıyla fesih talebinin konusuz kalması nedeniyle reddine karar vermesi gerekir.
Süre
Fesih davası, şirketin ticaret siciline tescil ve ilanından itibaren üç aylık süre içinde açılmalıdır (TTK m. 353/4). Bu süre hak düşürücü niteliktedir, dolayısıyla süre geçtikten sonra anonim şirketin kuruluşundaki kanuna aykırılık nedeniyle feshinin dava edilmesi mümkün değildir. İsviçre doktrininde dava süresinin çok kısa olduğu eleştirilmektedir. Kanımızca bu, işlem güvenliği açısından yerindedir, çünkü hukuk güvenliği açısından sürenin uzun olması mümkün değildir.
Dava Açmaya Yetkili Olanlar
Fesih davasını açmaya; yönetim kurulu, pay sahipleri, ilgili alacaklılar ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı yetkilidir. Sayılanların dışında başka kişi veya makamların, örneğin sicil müdürünün dava hakkı yoktur, çünkü davacılar yasada sınırlı olarak sayılmıştır. Dava, şirket tüzel kişiliğine karşı açılır. Şirketi yönetim kurulu temsil eder, ancak yönetim kurulunun fesih davası açması halinde, anonim şirketi, mahkemece tayin edilecek bir kayyım temsil eder. Dava, şirketin merkezinin bulunduğu yerdeki ticaret mahkemesinde açılır (TTK m. 353/1).
Mahkemenin Yetkisi
Fesih talebinde mahkeme, derhal şirketin feshine karar vermez; duruma göre, önce eksikliklerin giderilebilmesi, esas sözleşmeye veya kanuna aykırı durumların düzeltilebilmesi için yönetim kuruluna süre verebilir (TTK m. 353/2). Buna karşılık mahkeme, davanın açıldığı tarihte gerekli önlemlerin alınmasına resen karar verir (TTK m. 353/1’in son cümlesi). İsviçre Borçlar Kanunu m. 643/3 son cümlesinde, alınacak tedbirlerin davanın açılmasından sonra taraflardan birinin talebi üzerine alınacağı açıkça öngörülmektedir. Bu nedenle, İsviçre’de, TTK m. 353/1 hükmünün aksine, mahkeme resen gerekli tedbirlerin alınmasına karar veremez. Alınması gerekli önlemler olarak, şirketin aktiflerinin ve tüm belgelerinin teminat altına alınması veya bir mal idarecisi (kayyım) ataması sayılabilir.
Fesih davasının mümkün olduğu kadar kısa süre içinde sonuçlandırılması gerekir. Çünkü tüm deliller ve belgelerin ilk celseye kadar hazırlanmış olması şarttır ve yargılama aşamasında delil sunulamayacağı gibi bir dayı beklemesi ve bilgi getirtmesi de mahkemeden istenemez. Ancak, somut olayın haklı göstermesi halinde, mahkeme, kesin süreye bağlayarak, davacının delil sunma ve bilgi getirtme istemini kabul edebilir. Dava acele işlere ilişkin usule tabidir (m. 353/3). Bu hüküm, kamu düzeni ile ilgilidir; mahkemenin fesih kararı, işlem düzeni ve güvenliğini etkiler.
Mahkeme Kararının Etkisi
Anonim şirketin feshine ilişkin mahkeme kararı, davaya taraf olan (karşı olan olmayan) tüm pay sahiplerine ve alacaklılara karşı hüküm ifade eder. Buna karşılık, fesih davasının reddedilmesi halinde, mahkeme kararı sadece sınırlı olarak davayı açan davacılara karşı hüküm ifade eder. Dolayısıyla diğer pay sahipleri ve alacaklılar -üç aylık süre içinde olmak şartıyla- fesih davası açabilirler. Mahkeme şirketin feshine karar verirse, şirket tasfiye edilir.
Hukuka ve ahlaka aykırı amacı sebebiyle mahkemece feshine karar verilen ve sona erdirilen anonim şirketin malvarlığı, ortaklara dağıtılmaz; yasa gereği ilgili kamu kuruluşuna geçer (TMK m. 54/3).
Davanın açıldığı ve kesinleşmiş olan mahkeme kararı, mahkemenin bildirimi üzerine, derhal ve resen ticaret siciline tescil ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilan olunur. Ayrıca, yönetim kurulu, tescil ve ilanı yapılan hususu internet sitesine koyar (TTK m. 353/5).